Nic nie dzieje się naprawdę

Jakie jest realne oblicze Wysp Owczych?
Czy znajdziemy je w filmach?



W prasie?
Na zdjęciach?
Pewne jest tylko to, czego nie sposób dokładnie opisać: słodki zapach wnętrza Biblioteki Narodowej w Tórshavn. Faktura ściółki na plantacji Selatrað. Cisza peryferyjnych osad zakłócana przez ptaki i wiatr.

[zdjęcie zdjęć wykonano w pawilonie-galerii Undirhúsinum w Skálavík]

Sygnały o błędnym pociągu na Ultima Thule

Listopadowy „Świat Kolei” opublikował wzmiankę o farerskiej wąskotorówce. Do druku poszedł niestety tekst sprzed wygładzeń i uściśleń, wrzucam więc notkę bardziej przyjazną czytelnikom. Fotografia dawnej kolejki rybnej w Tvøroyri pochodzi z książki Helgi Jacobsena „Hvalurin er mín“.

Na wyspie Eysturoy (Wyspy Owcze), na górskim zboczu ponad miejscowością Norðskáli, trwa budowa hydroelektrowni "Eiði 2", będącej wsparciem dla istniejącej już elektrowni "Eiði" nieopodal osady o tej samej nazwie. Głównym elementem prac jest drążenie tunelu, który będzie służył do kumulowania i przekazywania wody z 25 górskich strumieni. Tunel ma mieć 8,3 km długości, a w bazaltowych skałach wykuwa go maszyna drążąca TBM Robbins o średnicy tarczy 3,3 m. Do wywozu urobku zbudowano kolejkę wąskotorową o prześwicie 750 mm. Na budowie pracują trzy lokomotywy spalinowe produkcji szwedzkiej, tabor zasila także 20 wagonów, które wykorzystywane są sekwencyjnie 10+10 sztuk. Za realizację projektu "Eiði 2" odpowiada duńska spółka MT Højgaard wspierana przez lokalną farerską firmę J&K Petersen. Zakończenie prac zaplanowano na marzec 2013 roku.
Rozpoczęła się eksploatacja prawdopodobnie ostatniego tunelu kopalni węgla kamiennego w okolicach Hvalby na wyspie Suðuroy. Tak jak przy poprzedniej odkrywce, planuje się tu położenie torów do ręcznego przetaczania wagoników z surowcem (stara, długa na ponad 300 metrów jama jest obecnie zalana wraz z częścią taboru). Górnicy do spółki z lokalnym samorządem zastanawiają się nad wydrążeniem tunelu na wylot góry w kierunku zachodniego brzegu wyspy (około 2 km), by w przyszłości wykorzystać kopalniane tory i wagoniki jako atrakcję dla turystów.
Warto dodać, że krótkie torowiska istniały przed laty także w portach Tvøroyri i Tórshavn. Wagony pchane siłą ludzkich rąk wspierały transport ze statków do magazynów i były pomocne przy rozbudowie portowej infrastruktury.

Bank pozytywów zamknięty do odwołania

Szokujące wieści z Farojów.

W zeszłym tygodniu pierwsze morderstwo od 1988 roku. Denat: 42-letni Farer. Podejrzany: 32-letni Chorwat, chłopak ex-żony zabitego. Policja szuka ciała, przeczesano między innymi spalarnię śmieci w Leirvík.

Wczoraj w nocy potężny huragan. Wiatr do 190 km/h.

Kilka godzin temu 49-letni Farer znaleziony nieżywy na skwerze przed parlamentem. Policja podejrzewa kolejne zabójstwo i wysnuwa hipotezę o powiązaniu z zeszłotygodniowym. [edit 28 listopada: podobno to jednak samobójstwo. nożem w serce.]

[zdjęcia po huraganie 24-25 listopada pochodzą z facebookowej grupy „Ódn – November 2011”. Autorzy: Niels Hammer, Turið Vestergaard Í Dali, Simun.eu, Adam Podlejski, Silas Olofson]

Mieszkańcy Wysp Owczych poszli do urn

W sobotę 29 października odbyły się wybory do farerskiego parlamentu. Na 168 kandydatów z 7 partii zagłosowało 30532 Farerów (frekwencja wyborcza 86,6%).
Najwięcej mandatów – po osiem – zdobyły centroprawicowa Partia Ludowa Fólkaflokkurin i liberalna Partia Unii Sambandsflokkurin.
Warto pamiętać, że oprócz klasycznego podziału na prawicę i lewicę, farerskie partie różnią się także spojrzeniem na unię z Danią. Fólkaflokkurin reprezentuje poglądy umiarkowanie separatystyczne, Sambandsflokkurin – zdecydowanie produńskie.

Mandaty zdobyli ponadto: 6 – Partia Socjaldemokratyczna Javnaðarflokkurin (umiarkowanie produńska), 6 – Partia Republika, Tjóðveldi (centrolewicowa, separatystyczna), 2 – Partia Progresja, Framsókn (niedawno utworzona, prawicowa, separatystyczna), 2 – Partia Centralna Miðflokkurin (prawicowa, unitarna), 1 – Partia Niepodległościowa Sjálvstýrisflokkurin (socjaliberalna, zdecydowanie separatystyczna).
Indywidualnie największym uznaniem wyborców cieszył się aktualny premier Kaj Leo Johannesen z Sambandsflokkurin (1974 głosy) i Annika Olsen z Fólkaflokkurin (1346).
Na 33 posłów do Løgtingu wybrano 10 kobiet i 23 mężczyzn (w poprzednich wyborach: 7 kobiet i 26 mężczyzn).
Kadencja parlamentu Wysp Owczych trwa cztery lata.
Szczegółowe wyniki i porównanie z wyborami w styczniu 2008 - tutaj.
Lista premierów i ministrów od 1948 roku - tu.

[właścicielami fotografii są portal Nordlysid.fo i Jógvan á Dul]

Łukasz Cieślewicz mistrzem Wysp Owczych

Dzisiaj późnym popołudniem Łukasz Cieślewicz zdobył mistrzostwo Wysp Owczych w piłce nożnej, stając się dziewiątym Polakiem, któremu udała się ta sztuka. Wśród złotych medalistów ligi jest także jego ojciec Robert Cieślewicz.
Klub Łukasza, B36 Tórshavn, ma na koncie 20 zwycięstw, 4 remisy i 2 porażki. Na kolejkę przed finiszem rozgrywek wyprzedza drugi w tabeli EB/Streymur o 4 punkty. 23-letni Cieślewicz występuje na pozycji napastnika i we wszystkich meczach obecnego sezonu wybiegał w podstawowej jedenastce. Z 15 golami jest najskuteczniejszym strzelcem zespołu i trzecim snajperem ligi. Prowadzący w klasyfikacji Finnur Justinussen z Víkingura Gøta zdobył o 5 bramek więcej.
W latach 2002 i 2003 Łukasz Cieślewicz wywalczył tytuł mistrza Wysp Owczych juniorów młodszych jako zawodnik VB Vágur.

Polscy mistrzowie Wysp Owczych w futbolu:
1. Piotr Krakowski (z B71 Sandoy w 1989 roku jako piłkarz i z B36 Tórshavn w 2001 roku jako trener; w 1989 zagrał we wszystkich 18 meczach sezonu, strzelił 6 goli, bilans drużyny 13-5-0, bramki 37:13. Mistrzowski sezon 2001 prowadzona przez niego drużyna zakończyła z bilansem 15-1-2, bramki 55:15)
2. Jan Kaczyński (z B71 Sandoy w 1989 roku jako trener, bilans drużyny: 13-5-0, bramki 37:13)
3. Wiesław Zakrzewski (z B71 Sandoy w 1989 roku, zagrał na pozycji bramkarza we wszystkich 18 meczach sezonu, bilans drużyny 13-5-0, gole 37:13)
4. Marek Wierzbicki (z KÍ Klaksvík w 1999 roku, zagrał we wszystkich 18 meczach sezonu, strzelił 1 gola, bilans drużyny 13-2-3, bramki 38:19)
5. Andrzej Pacek (z KÍ Klaksvík w 1999 roku, zagrał we wszystkich 18 meczach sezonu, strzelił 1 gola, bilans drużyny 13-2-3, bramki 38:19)
6. Robert Cieślewicz (z VB Vágur w 2000 roku, zagrał w 17 z 18 meczów sezonu, strzelił 9 goli, bilans drużyny 12-4-2, bramki 40:22)
7. Krzysztof Popczyński (z VB Vágur w 2000 roku jako grający trener i z HB Tórshavn w 2006 roku jako trener. W sezonie 2000 zagrał we wszystkich 18 meczach sezonu, strzelił 14 goli (3. strzelec ligi). Mistrzowski sezon 2006 prowadzona przez niego drużyna zakończyła z bilansem 16-7-4, bramki 61:36)
8. Marcin Dawid (z HB Tórshavn w 2009 i 2010 roku. W sezonie 2009 bronił w 9 z 27 meczów sezonu, puścił 12 goli, bilans drużyny 16-7-4, bramki 59:37. W sezonie 2010 bronił w 18 z 27 meczów, puścił 18 goli, bilans drużyny 16-6-5, bramki 49:32)
9. Łukasz Cieślewicz (z B36 Tórshavn w 2011 roku, zagrał we wszystkich 27 meczach sezonu, strzelił 17 goli – 3. strzelec ligi)

Inne trofea polskich piłkarzy na Wyspach Owczych:
1993 – Puchar z B71 Sandoy: Piotr Krakowski, Jerzy Bzdęga
1999 – Puchar z KÍ Klaksvík: Andrzej Pacek, Marek Wierzbicki
2005 – Puchar z GÍ Gøta: Krzysztof Popczyński, Robert Rzeczycki, Marcin Dawid
2007 – Puchar z EB/Streymur: Rafał Kwieciński
2010 – Superpuchar z HB Tórshavn: Marcin Dawid

[Czarno-białe fotografie pochodzą z albumów „Føroyskur fótbóltur í orðum og myndum” edycje 1993, 1998, 1999, 2000 i 2002. Na kolejnych zdjęciach: Piotr Krakowski, Marcin Dawid, Krzysztof Popczyński, Robert Cieślewicz, Andrzej Pacek, Marek Wierzbicki. Statystyki: wykopaliska własne i Faroesoccer.com]

Deutsche Welle gawędzi z Guðrun & Guðrun

Tej jesieni nieustannie królować będzie skarpeta naciągnięta na dżins.

Media o Farojach: wielkie czytanie genomów

[okolice osady Sandvík na Suðuroy, foto: Erik Christensen, Porkeri]

Onet przedrukował artykuł Marka Hendersona z „The Times”:

„Wyspy Owcze będą pierwszym krajem świata, gdzie każdy obywatel pozna swoje DNA. Inicjatywa ta może stanowić początek nowej ery spersonalizowanej medycyny.

Każdy z 50 tysięcy mieszkańców archipelagu otrzyma zaproszenie do sekwencjonowania genomu, a zebrane w ten sposób informacje zostaną zintegrowane z danymi medycznymi pacjenta. W efekcie będzie można dostosowywać opiekę medyczną i metody leczenia do indywidualnych potrzeb chorego, a także stworzyć bazę danych dla dalszych badań. Ów ambitny projekt o nazwie FarGen ma zbadać jak wiedza o indywidualnym DNA pacjenta może przekładać się na dobór najskuteczniejszych terapii oraz pomagać lekarzom w przewidywaniu i redukowaniu prawdopodobieństwa wystąpienia niektórych schorzeń. Przyjrzy się również społecznym wyzwaniom związanym z masowym sekwencjonowaniem genomu. Obejmują one: logistykę zbierania, przechowywania i interpretowania danych DNA z całej populacji, konsekwencje takiej inicjatywy dla prywatności i ubezpieczeń oraz wątpliwości etyczne związane z sekwencjonowaniem genomu dzieci, a także z poufnym dostępem do bazy dla celów badawczych.

– Farerowie będą pierwszym narodem na świecie, który stworzy tego typu bazę dla potrzeb służby zdrowia. Ale nie robimy tego tylko po to, by być pierwsi. Naszym celem jest uczynienie genomiki użyteczną informacją dla naszych obywateli – oświadczył Bogi Eliasen, manager programu z ministerstwa zdrowia Wysp Owczych. – Podstawowa idea jest prosta: chcemy odczytać genom każdego mieszkańca kraju i użyć go dla polepszenia opieki zdrowotnej – dodał inny członek komitetu kierowniczego, Paul Flicek z Europejskiego Instytutu Bioinformatyki w Hinxton koło Cambridge.

FarGen rozpocznie się jeszcze w tym roku od odczytania genomu około 100 osób, najprawdopodobniej wybranych losowo, by odzwierciedlić reprezentatywną próbkę populacji Farerów. Docelowo kod DNA wszystkich mieszkańców ma zostać odczytany w ciągu pięciu lat. Szacuje się, że cały projekt będzie kosztował około 30 milionów funtów, chociaż suma ta może też wzrosnąć, jeśli cena odczytywania DNA nie spadnie w ciągu najbliższych dwóch lat, jak przewidują naukowcy.

Program pilotażowy wspiera firma Illumina zajmująca się odczytywaniem DNA, a także rząd Wysp Owczych. Zaangażowani są również naukowcy z Uniwersytetu w Oksfordzie oraz Baylor University w Teksasie. Szczegóły zostaną ogłoszone podczas konferencji w Cold Spring Harbor Laboratory w Nowym Jorku.

Malejące koszty odczytywania DNA oraz coraz lepsze zrozumienie jego związku z ochroną zdrowia sprawia, że zdaniem wielu naukowców w ciągu najbliższej dekady sekwencjonowanie genomu pacjentów stanie się powszechną praktyką. Eliasen uważa, że niewielka populacja Wysp Owczych jest idealna dla pionierskiego pilotażu całościowej genomiki i zbadania jej implikacji społecznych. FarGen współpracuje ze szkołami, by wprowadzić lekcje z tej dziedziny. – Naszym obowiązkiem jest uświadomienie ludziom zarówno korzyści jak i zagrożeń – podkreślił Eliasen.

Możliwość sekwencjonowania DNA będzie zaoferowana wszystkim mieszkańcom Wysp Owczych, ale każdy będzie miał prawo odrzucić zaproszenie.

Jeden z pomysłodawców FarGen, Bogi Eliasen wciela swoje idee w praktykę: on i jego żona znajdą się w grupie pierwszych stu osób, których genom zostanie odczytany w pilotażowej fazie projektu. Chociaż rozumie, że niektórzy mogą nie mieć ochoty pójść w jego ślady na wypadek, gdyby badanie DNA ujawniło zagrożenia zdrowotne, których wcześniej nie byli świadomi, on sam bez wahania zgłosił się na ochotnika.

– Nie boję się wiedzy, którą mogę w ten sposób pozyskać – mówi. – Przecież jutro mogę zginąć w wypadku samochodowym albo rozbije się mój samolot do Nowego Jorku. Nawet jeśli jego genom nie zdradzi wielu faktów istotnych z punktu widzenia medycyny, Eliasen jest przekonany, że informacje te okażą się cenne w przyszłości”.

Hjartaliga tillukku við føðingardegnum

W dwóch największych farerskich gazetach: cała strona dla Petriny Berg w przededniu jej setnych urodzin.

Może jakiś ochotnik powinien pójść tropem Piotra Najsztuba i zagadnąć Petrinę: a według Ciebie – czy życie jest długie czy krótkie? (redaktor Najsztub zapytał kiedyś o to Beatę Tyszkiewicz).

Z działu ogłoszeń „Dimmalætting i „Sosialurin”: W niedzielę 28 sierpnia Petrina Berg z Hvalby kończy sto lat. Przyjęcie urodzinowe odbędzie się w hali klubu sportowego Royn w godzinach 14-18, wszyscy czujcie się serdecznie zaproszeni.

[Panorama Hvalby: Niels Hammer. Artykuł i ogłoszenie sfotografowane w nr 161/2011 gazety Dimmalætting]

Zakneblowane drzwi i kartelucha-lustro

Z wtorkowego spaceru po Tórshavn - kartka w drzwiach sklepu muzycznego przy Vágsbotnur: "Drodzy klienci, dzis komis bedzie zamkniety w godzinach 13-15. Moi synowie ida pierwszy dzien do szkoly".
Najblizsze ferie w pazdzierniku.

Po zamachach w Oslo i na wyspie Utoya, w których zginęło 77 osób, Sylwia Chutnik napisała na swoim blogu: „Dlaczego zamiast skupić się na oddaniu hołdu zastrzelonym ludziom, media wciąż pokazują twarz zabójcy, roztrząsają nordycką urodę, pokazują jego mieszkanie, wpisy na forach dyskusyjnych i tak dalej. Jasne, należy stworzyć portret współczesnego terrorysty działającego prawdopodobnie indywidualnie. Ale gdzie portrety ofiar? Czy nie jest to przypadkiem gonitwa za sensacyjnym wizerunkiem Tego, Który Zabijał? Jak w tabloidowych snach – chcemy krwi, chcemy spojrzeć w oczy Złemu”.
W tle doniesień o norweskiej tragedii portal Aktuelt.fo opisał przypadek pewnego chłopca ze Skopun. Do redakcji zgłosili się jego rodzice: „Nasz pięcioletni syn Ísak, który jest w połowie Norwegiem, zrozumiał okropieństwo tego, co się stało. Wczorajszego wieczora bawił się sam przed domem i kiedy w pewnym momencie wyszliśmy zobaczyć co robi, okazało się, że wybudował w ogrodzie pomnik. Bez niczyjej zachęty. „To dla wszystkich, którzy teraz płaczą w Norwegii, po tym jak diabeł ostrzelał ich kraj” – powiedział z przejęciem”.

[notka inspirowana informacją z Faroe Podcast. Foto Skopun: Jógvan Horn. Foto Ísaka podebrane z Aktuelt.fo]

Milan Kundera “Niekochane dziecko rodziny” [w:] Hrabal, Kundera, Havel. Antologia czeskiego eseju, oprac. Jacek Baluch, Kraków 2001. Tłumaczenie fragmentu - Marek Bieńczyk.

"Małe narody tworzą “inną Europę”, której dzieje są kontrapunktem dla dziejów wielkich. Ich obserwatora może urzec zadziwiająca często siła życia kulturalnego. W niej to ujawnia się przewaga tego, co małe: bogactwo wydarzeń kulturalnych jest „na miarę ludzką”; wszyscy mogą objąć to bogactwo, uczestniczyć w całości życia kulturalnego i dlatego mały naród w swych najlepszych chwilach może przywodzić na myśl życie starożytnego miasta greckiego.
(...)
Małe narody europejskie, skryte za niedostępnymi językami (ich życiem, ich historią, ich kulturą), są bardzo słabo znane; sądzi się całkiem naturalnie, że na tym polega ich zasadnicze kalectwo, stojące na przeszkodzie międzynarodowemu uznaniu ich sztuki. A jest wprost na odwrót: sztuka ta jest okaleczona, gdyż wszyscy (krytyka, historiografia, krajanie, cudzoziemcy) wklejają ją na wielkie zdjęcie rodziny narodowej i nie pozwalają go opuścić.
(...)
O, małe narody. W intymnym ciepełku każdy zazdrości każdemu, wszyscy pilnują się wzajemnie. „Rodziny, nienawidzę was!”. I jeszcze inne słowa Gide’a: „Nie ma większego dla ciebie niebezpieczeństwa jak twoja rodzina, twój pokój, twoja przeszłość”.
(...)
Małe narody. Ten koncept nie jest ilościowy. Oznacza on pewną sytuację; przeznaczenie: małym narodom nieznane jest szczęśliwe poczucie bycia tu od zawsze i na zawsze; wszystkie przeszły kiedyś, w takiej czy innej chwili ich historii, przez przedpokój śmierci; zawsze spotykały się z obcesową ignorancją ze strony wielkich i ich istnienie jest wiecznie zagrożone i podawane w wątpliwość; albowiem ich istnienie jest wątpliwością”.

- - -

Od kilku tygodni firmy obsługujące pięć linii autobusowych w Tórshavn mają do dyspozycji 14 nowych wozów Iveco Sor, wyprodukowanych w Kutnej Horze.

Na zamieszkałej przez jedną rodzinę wyspie Stóra Dímun trwa budowa stajni. Niedawno w gospodarstwie urodziło się siedem szczeniaków.


[dwie fotografie ze Stóra Dímun: Thomas Madsen, Marita Gulklett]

Biuro rzeczy znalezionych cz. I

Dwa odkrycia z dzisiejszego popołudnia:
1. Nowy klip Orki. Pokaleczony. Szpetny. Klaustrofobiczny. Lampa-widmo niczym spacerujące monstrum w Come on Feet Quasimoto. Tutaj.
2. Antyminimalizm po farersku – reakcja Portal.fo na wylosowanie przez NSÍ Runavík mocnej angielskiej drużyny Fulham w piłkarskiej Lidze Europy (iluzoryczne szanse Farerów, rywale dotarli ostatnio do finału tych rozgrywek). Z nagłówka Portalu: „Losowanie marzeń. Najsilniejszy z przeciwników. Szansa na pouczającą konfrontację”. Godna taktyka, nie tylko w sporcie.

[fragment meczu HB Tórshavn - B68 Toftir na Gundadalur (3:3), czerwiec 2011, foto: Heðin Weihe]

Dźwięki Lata od Hestur po Fugloy i Mykines

Dziś na Wyspach Owczych rozpoczyna się coroczny festiwal muzyki klasycznej i współczesnej Summartónar. Pierwszy z ponad stu zaplanowanych koncertów odbędzie się w morskiej jaskini Klæmintsgjógv pod wyspą Hestur. Rozbujana w łupinowych łodziach publika wysłucha interpretacji na saksofon, konchę i kapiącą wodę.

Dwudziesta edycja festiwalu potrwa do 17 sierpnia. Szczegóły tutaj.


[Foto 1: Kristian Blak, spiritus movens festiwalu Summartónar i właściciel wytwórni Tutl w jaskini pod wyspą Nólsoy. Foto 2: Przygotowania do koncertu Orki w Gjógv, autor: Jan Egil Kristiansen. Filmik pożyczony z Youtube od użytkownika "heijaxs", koncert Orki na Summartónar 2009.]

Przedwczoraj: pożar dziewiętnastoletniego trawlera rufowego Athena VN 685 w porcie Runavík.

Dwa dni wcześniej: mównica w kształcie farerskiej łodzi na inauguracji centrum konferencyjno-wypoczynkowego w Skálavík.


[foto: portal Norðlýsið, Dimmalætting, Jens Kristian Vang]

Nikt nie zdoła osiągnąć perfekcji

Malarka i graficzka Hjördis Haack o swoim mężu, rzeźbiarzu Hansie Pauli Olsenie:
– Jest niesamowity jeśli chodzi o sprzątanie domu, co rano chętnie łapie za odkurzacz.

Córka i syn rzeźbiarza, oboje lat naście:
– To nieco nużące, ale wszystkie rozmowy krążą wokół sztuki. Tato uwielbia o tym dyskutować, pasjonuje się, ma olbrzymią wiedzę. Często pokazuje nam swoje szkice, zwykle po kilka bardzo podobnych i prosi, byśmy je skomentowali, co nam się podoba bardziej i dlaczego. Nasz dom jest pod pewnymi względami nietypowy (Femja i Lias mówią to, siedząc w salonie na tle gipsowych głów farerskich artystów).

Hans Pauli Olsen:
– Mój ojciec był rzemieślnikiem, budował głównie łodzie. Kilka razy pomagałem mu stawiać domy.


Hans Pauli w trakcie rzeźbienia kobiety z fotografii powyżej:
– Zabawna rzecz, że kiedy zostawiamy pewne elementy niedokończone, odbiorca może wyobrazić sobie jak wyglądałaby idealna całość. Ale jeśli zechcemy te elementy dokończyć, przeważnie nie udaje się osiągnąć ideału. Dlatego część rzeczy modeluję bardzo dokładnie, ale dbam także o rozproszenia i niedokładności. Tę metodę stosował już Michał Anioł. Według mnie nie kończył swoich prac, żeby zostawić coś dla naszej wyobraźni.

Wypowiedzi pochodzą z filmu dokumentalnego "Eingin kann gera tað perfekta" w reżyserii Katrin Ottarsdóttir (Blue Bird Film, 2008)




[źródła zdjęć: Bluebirdfilm.dk, Vejlekunstmuseum.dk, Nationalbanken.dk, flickrowe galerie użytkowników Poladeze i Vónbjørt]